Rouw en verliesverwerking

Rouw is een natuurlijke reactie op een verlieservaring. Kinderen of jongeren die zich realiseren dat ze beperkt worden door een chronische ziekte, ondergaan een rouwproces. Gedurende het rouwproces leren ze om te gaan met de nieuwe situatie en de verlieservaring een plek te geven.

Riet Fiddelaers-Jaspers en Sabine Noten onderscheiden zeven stappen in het rouwproces. Er is geen sprake van stadia die elkaar keurig opvolgen. Soms zet iemand een grote stap vooruit; soms een kleine stap terug. Maar meestal neemt gaandeweg de acceptatie en verwerking toe. Voor de school is het zinvol deze stappen te kennen als een leerling een rouwproces doormaakt. De school zal de leerling beter kunnen begrijpen en begeleiden.

• Stap 1: overeind blijven : Overeind blijven is een adequaat overlevingsmechanisme dat ervoor zorgt dat het kind of de jongere niet overspoeld raakt. De omgeving bestempelt dit mechanisme soms onterecht als ontkenning. Maar ‘overeind blijven’ is een gezonde reactie zolang zij niet blijvend is;
• Stap 2: aanschouwen : De werkelijke omvang van het verlies wordt duidelijk en de betekenis dringt in alle hevigheid door. Dit kan sterke emoties oproepen;
• Stap 3: verduren: De leerling ziet nog geen uitweg. Hij heeft last van negatieve emoties als depressieve stemmingen, angsten, wanhoop, verdriet of boosheid;
• Stap 4: omkeren: De leerling ervaart dat er ondanks alle beperkingen ook dingen zijn die wél lukken. Langzaamaan gaat hij de uitdaging aan om weer te kijken naar zijn kwaliteiten;
• Stap 5: funderen: De leerling herontdekt zijn kwaliteiten en pakt het leven weer op, inclusief de beperkingen. In deze stap is het belangrijk om te zoeken naar hulpbronnen: wat werkt wel?
• Stap 6: opbouwen: De leerling geeft zijn ‘nieuwe’ leven steeds meer vorm. Hij ervaart ruimte voor het maken van toekomstplannen, bijvoorbeeld voor een studie of werk;
• Stap 7: integreren: De leerling integreert de beperkingen in zijn leven en komt weer voluit in het leven staan. Niet alle kinderen en jongeren bereiken deze stap al in hun jeugd.